Tytuł aktu:

Projekt ustawy o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz niektórych innych ustaw

Krótki opis charakteru projektu, kontekstu, przewidywanego procesu legislacyjnego, znaczenia dla sektora i poziomu zaangażowania w ramach monitoringu, prognoza skutków:

Celem projektowanej ustawy jest wdrożenie do polskiego porządku prawnego:

1. dyrektywy 2019/789 ustanawiającej przepisy dotyczące wykonywania praw autorskich i praw pokrewnych mające zastosowanie do niektórych transmisji online prowadzonych przez organizacje radiowe i telewizyjne oraz do reemisji programów telewizyjnych i radiowych oraz zmieniającej dyrektywę Rady 93/83/EWG („dyrektywa SATCAB II1”);
2. dyrektywy 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (tzw. dyrektywy „Digital Single Market” lub „DSM”);
3. dokonanie dwóch innych zmian w ustawie, niezwiązanych z ww. dyrektywami.

W ramach implementacji dyrektywy DSM zostaną wprowadzone w szczególności następujące zmiany w polskim prawie autorskim:

• wprowadzenie nowych postaci dozwolonego użytku (eksploracja tekstów i danych do celów badawczych) oraz modyfikacja niektórych już istniejących (korzystanie z utworów w działalności dydaktycznej);
• modyfikacja zasad korzystania z utworów niedostępnych w handlu;
• wprowadzenie licencji zbiorowych z rozszerzonym skutkiem;
• wprowadzenie środków ułatwiających licencjonowanie utworów udostępnianych w ramach usług wideo na żądanie;
• wprowadzenie przepisów szczególnych dotyczących dostawców usług udostępniania treści online;
• zapewnienie godziwego wynagrodzenia twórcom i wykonawcom (wprowadzenie dodatkowego wynagrodzenia z tytułu udostępniania utworu audiowizualnego w Internecie, wprowadzenie obowiązku przejrzystości i modyfikacja mechanizmu dostosowywania umów w relacjach kontraktowych między uprawnionymi i użytkownikami, wprowadzenie alternatywnej procedury rozstrzygania sporów oraz zmian w zakresie prawa twórców i wykonawców do wypowiedzenia zawartych umów lub odstąpienia od nich (art. 18-22 dyrektywy);

• wprowadzenie nowych postaci dozwolonego użytku baz danych sui generis, tj. objętych ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. o ochronie baz danych.

Projektowana ustawa przewiduje również, poza implementacją ww. dyrektyw, uzupełnienie treści art. 66 ust. 1 ustawy o prawie autorskim przez doprecyzowanie, że licencjobiorca może mieć, obok siedziby (osoba prawna), także „miejsce zamieszkania” (osoba fizyczna). Jest to zmiana wyłącznie o charakterze porządkującym i doprecyzowującym, bez znaczenia dla sektora. Natomiast ustawodawca zamierza uchylić również art. 127(1) tej ustawy, który stanowi upoważnienie dla Prezesa Rady Ministrów do utworzenia zespołu do spraw przeciwdziałania naruszeniom prawa autorskiego i praw pokrewnych. Tym samym ma przestać istnieć, utworzony w 2000 r., Zespół do spraw przeciwdziałania naruszeniom prawa autorskiego i praw pokrewnych. Uzasadniane jest to rzekomym spadkiem w ostatnich latach skali naruszeń praw autorskich i praw pokrewnych, czemu jednak przeczy praktyka i zauważalny wzrost naruszeń praw autorskich w Internecie, co powinno raczej powodować wzrost zaangażowania Zespołu, a nie jego likwidację.

Ze względu na swój zakres (programy radiowe i telewizyjne), zmiany wprowadzone z uwagi na wdrożenie dyrektywa SATCAB II1 nie będą miały wpływu na sektor usług rozwojowych. Natomiast wdrożenie dyrektywy „Digital Single Market” może mieć wpływ na tych przedsiębiorców sektora, którzy w umowach ze współpracownikami przenoszą na siebie prawa autorskie do utworów tworzonych przez tych współpracowników. Projektowana ustawa reguluje bowiem kwestie wynagrodzenia twórców i wpływa na dotychczas praktykowane postanowienia umowne

Kluczowe zapisy

Dla sektora najbardziej  znaczenie mogą mieć następujące zmiany w zakresie implementacji art. 18-22 dyrektywy DSM w ustawie o prawach autorskich i pokrewnych:

1. Wprowadzenie do ustawy art. 43 ust. 2 – „Jeżeli w umowie nie określono wysokości wynagrodzenia autorskiego, wynagrodzenie to powinno być stosowne i proporcjonalne do korzyści wynikających z korzystania z utworu, z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa”. Kryterium stosowności oznacza, że w momencie zawarcia umowy wynagrodzenie powinno odpowiadać temu, co w obrocie należy świadczyć zgodnie z rodzajem i zakresem udzielonej możliwości korzystania z utworu, z uwzględnieniem wszystkich istotnych okoliczności. Z kolei kryterium „proporcjonalności” odnosi się do stosunku przychodów twórcy lub wykonawcy z tytułu eksploatacji utworu przez kontrahenta do całości przychodów kontrahenta z takiej eksploatacji.
2. Dodanie do ustawy art. 47(1) – „Twórca ma prawo do regularnego otrzymywania od osoby, na którą przeniósł autorskie prawa majątkowe, lub od osoby, której udzielił licencji, albo ich następców prawnych, aktualnej informacji o bezpośrednich i pośrednich przychodach z korzystania z utworu oraz o wynagrodzeniu należnym w związku z tym korzystaniem, odrębnie dla każdego ze sposobów korzystania, w zakresie niezbędnym dla ustalenia wartości rynkowej praw przeniesionych albo stanowiących przedmiot licencji.” Informacja taka powinna być przekazywana nie rzadziej niż raz w roku. Zapisu tego nie stosuje się tylko, gdy wpływ wkładu twórcy na wartość rynkową eksploatowanej całości nie jest znaczny. Doprecyzowanie tych zapisów może być określone w rozporządzeniu. Sprawa ta może być również przedmiotem mediacji, o której mowa w Kodeksie postępowania cywilnego.
3. Zmian art. 87 ustawy – „Jeżeli nabywca autorskich praw majątkowych lub licencjobiorca, któremu udzielono licencji wyłącznej, nie przystąpi do eksploatacji utworu w terminie 2 lat od dnia przeniesienia majątkowych praw autorskich lub udzielenia licencji, twórca może odstąpić od umowy lub ją wypowiedzieć.” Oznacza to, że nie można już przyjąć w umowę innego terminu, dłuższego niż 2 lata. Dodatkowo wypłacone twórcy wynagrodzenie z tytułu przeniesienia majątkowych praw autorskich albo udzielenia licencji nie podlega zwrotowi.

Konsultacje:

Zgodnie z informacją dostępną na stronie Rządowego Centrum Legislacji etap konsultacji jeszcze nie został zakończony.

Proces legislacyjny:

Projekt aktualnie znajduje się na etapie konsultacji publicznych (do 15 lipca 2022 roku).